Zondag deed Lubach weer wat hij al wat vaker met mij en ongetwijfeld met vele anderen heeft gedaan; mij dieper en beter over een onderwerp laten nadenken. Ook rees bij mij de vraag: ‘Waarom heb ik er zelf niet zo over nagedacht?’ Het is mijn werk om mensen beter te laten nadenken met Habits of Mind! Natuurlijk, het programma Zondag met Lubach beschikt over heel goede onderzoeksjournalisten, maar onze Habits of Mind bieden hier vast ook uitkomst.

De Corona-app
Lubach belichtte in zijn programma de Corona-app. De regering gaat, onder leiding van minister Hugo de Jonge, onderzoeken of het gebruik van een app ons een deel van onze vrijheid kan teruggeven. In grote lijnen werd uitgelegd dat de app het werk van de GGD, het in kaart brengen van contacten wanneer iemand corona besmet blijkt te zijn, kan overnemen en dat hierdoor gerichter maatregelen getroffen kunnen worden. Dit uiteraard, zo benadrukt de minister, met het in acht nemen van onze privacy. Voor mij genoeg reden om de komst van deze app onmiddellijk toe te juichen, ik kon niet wachten hem te installeren. Ik had echter beter moeten weten…

De korte weg nemen
Ons brein is dol op de korte weg nemen, vaak ook efficiënt en effectief, maar soms is het beter om ergens dieper over na te denken. Dit is zo’n geval. En wanneer een Arjen Lubach dit doet voor mij, is het zo helder. Hij gebruikt in zijn beschouwing zeer behendig de Habit of Mind ‘Ontdekken van problemen en vragen stellen’. De vragen die hij hardop stelt kunnen jij en ik ook bedenken. Wat gaat er dan “mis” waardoor ik mezelf deze halt niet heb kunnen toeroepen en ik meteen de oplossing in de vorm van een app omarmde?

Denken vanuit het probleem of vanuit de oplossing?
‘Ontdekken van problemen en vragen stellen’ is een heel interessante Habit of Mind, doordat deze uit twee onderdelen bestaat die onlosmakelijke aan elkaar verbonden zijn.

• De kans bestaat dat we ons te snel richten op het stellen van vragen, terwijl het probleem verre van duidelijk is. In dit geval hoef ik niemand uit te leggen dat we een probleem van ongekende omvang hebben: een mogelijk dodelijk, zeer besmettelijk virus waarvoor nog geen vaccin of medicijn bestaat, waart de wereld rond.
  Wanneer ik denk vanuit het probleem, zijn dit vragen die bij mij opkomen:Probleem?  —-> Vragen stellen  —-> Oplossing(en)– Hoe verslaan we een virus?
  – Hoe remmen we een virus af?
  – Hoe behandelen we de zieke mensen?
  – Wat kan mijn bijdrage zijn aan de oplossing van dit probleem?
• Daarnaast veroorzaakt een probleem van dergelijke omvang automatisch andere problemen; stilvallen van werk, eenzaamheid, onderwijs op afstand, afgelasting van evenementen enz. Deze zijn niet te ontkennen of aan de kant te schuiven. De oplossingen voor enkele van deze nieuwe problemen liggen binnen handbereik en daar zien we ook dagelijks hartverwarmende voorbeelden van.

Terugkomend op de corona-app is deze in eerste instantie niet als probleem te herkennen. Het wordt gebracht als een oplossing. Echter: is het wel een oplossing voor het probleem hoe we corona bestrijden? Niet direct, dat zijn vaccins en medicatie. Indirect? Zeker mogelijk. Een strategie om problemen helder te krijgen is om in te vullen wat je al hebt, denken vanuit de oplossing. Wanneer ik dan terug redeneer stuit ik op het nieuwe probleem: corona is onzichtbaar.

Oplossing(en) —-> Vragen stellen  —-> Probleem? 

Vragen die dan bij mij opkomen zijn:

• Kunnen we virussen zichtbaar maken?
• Hoe kunnen we virussen zichtbaar maken?
• Wat als we virussen zichtbaar kunnen maken?
• Voor wie is het belangrijk om virussen zichtbaar te maken?
• Wat zou het voor mij betekenen als ik zou kunnen zien wie er drager is van het virus?
• Welke ongewenste effecten zou het kunnen hebben als…

(Zie je wel, daar hoef je echt geen redactie van onderwijsjournalisten voor te hebben!) Met de vragen die ik mezelf stel, komen net als bij Lubach al mogelijke problemen rondom privacy boven tafel. Met de werkvorm The Squid (zie onze pagina lesmaterialen) is een volgende slag te maken.

Rookgordijn
We kunnen stellen dat wanneer het bij voorbaat helder is om op een bepaalde manier een probleem op te lossen, de Habits of Mind al zeer bruikbaar zijn. Echter, maken zij daar niet het verschil. Succesvolle personen hebben hun succes onder andere te danken aan het behendig aanwenden van hun Habits of Mind, met goede strategieën en het aanvoelen van het juiste moment om in actie te komen. In ons voorbeeld blijkt eens te meer dat je antennes die je op het spoor zetten om een HoM te gebruiken, minstens zo belangrijk zijn. Anders is het als precies weten hoe je in de bus moet stappen maar deze telkens mist omdat je niet weet waar en wanneer hij vertrekt.

Maak niet dezelfde fout als ik, waarbij het grote probleem (de pandemie) een rookgordijn vormt voor een deelprobleem (privacy kom in het geding), die onderdeel is van een deel van de oplossing (corona zichtbaar maken). Misschien is de oplossing die het minst nieuwe problemen veroorzaakt, wel de beste! Of juist die de meeste nieuwe problemen veroorzaakt. In ieder geval moet je altijd blijven nadenken, erover praten én vragen stellen!

Links

• Bekijk hier het item van Lubach terug: Corona-app | Zondag met Lubach (S11)
• Lees hier het artikel in de Correspondent: Kun je het coronavirus wel indammen met een app?