FRANSE KINDEREN KRIJGEN LES IN EMPATHIE

Daar was het weer, het woord empathie. De radio-deejay van dienst besprak met de expert een opvallend nieuwsitem over dat Franse kinderen les krijgen in empathie. Dit lijkt een goed idee. Ik leg uit waarom dat niet het geval is.

Allereerst, empathie, waarbij het bij emotionele empathie gaat om het voelen wat de ander voelt en bij cognitieve empathie over begrijpen wat de ander voelt, heeft ongemerkt een dubbele agenda. In het boek “against empathy” kun je daar alles over lezen. Ik schreef er ooit al een blog over. Daar ga ik nu niet verder op in.

Waar ik wel verder op in wil gaan, is het feit dat we denken dat we er “met het op de agenda zetten”, “in het curriculum opnemen”, “er les in geven”, zijn. En dat is een grove misvatting. Het idee lijkt goed; de lessen worden gegeven, er lijkt impact gemaakt te worden en dan…? Wat gebeurt er als een jaar later het lesprogramma het lesje weer voorschrijft? Er komt gezucht en gesteun: “Empathie? Dat hebben we vorig jaar al gehad…” Dit is het grote risico wanneer je les geeft over empathie en empathie als onderwerp behandeld zoals de Franse Revolutie. 

Empathie zou onderdeel van de cultuur moeten zijn: zo doen wij het hier op school, zo gaan we met elkaar om. Het zou daarom in de haarvaten van alles en iedereen op school moeten zitten en dan kom je niet weg met een lesje. In het artikel komt Nora Fraisse aan het woord die dit bevestigt.  Zij leidt een landelijke organisatie die workshops geeft om pesten te verminderen. Volgens Fraisse is het goed dat de Franse overheid de lessen landelijk wil invoeren, maar ze wijst er wel op dat het belangrijk is dat docenten echt opgeleid worden. “De regering heeft nog niet gezegd hoe ze dat willen gaan doen, hoe ze leraren willen trainen.” En dat is wél belangrijk. Empathie is geen Franse les of wiskunde.”

Maar hoe doe je dat dan wel? Dat doe je door empathie in haar kracht te zetten. Empathie te gebruiken voor wat het is: een probleemoplosser of “probleemvoorkomer”. Empathie is een onderdeel van de Habit of Mind: luisteren met begrip en empathie. Ik leg het mijn leerlingen ook wel uit als luisteren om iets of een ander echt te begrijpen. En dat doe je niet voor de leuk, om afgevinkt te krijgen als getoonde vaardigheid of voor een cijfer. Dat doe je om de problemen en uitdagingen die je tegenkomt, waarbij luisteren met begrip en empathie van je gevraagd wordt, de baas te zijn. Zo worden in het echte leven problemen opgelost waarbij het noodzakelijk is om te luisteren met begrip en empathie. Met het erkennen van luisteren met begrip en empathie als een intelligente gedraging, openen de kansen om deze te versterken direct. In de klas worden dagelijks problemen opgeworpen waarbij luisteren met begrip en empathie de sleutel tot succes is. Een aantal dingen werken contraproductief. Voorschrijven dat zij een probleem hebben en dat luisteren met begrip en empathie de oplossing is, is daar een van. Je kunt het namelijk niet voor ze doen. Je kunt als leerkracht zeker voorop gaan en jouw eigen uitdagingen herkennen waarbij luisteren met begrip en empathie wordt gevraagd als sleutel tot succes voor JOUW probleem. Ook kun je goede strategieën/routines delen zoals: pauzeer-vat samen-stel een vraag waarbij je de leerling handvatten geeft om op momenten wanneer het ertoe doet, hun gedachten en spreken even te pauzeren en aandacht te hebben voor wat de ander zegt, het verhaal van de ander samen te vatten en vervolgens een verhelderende vraag te stellen. Verder geef ik je in overweging of debatteren, waarvoor veel materialen te vinden zijn, wel zo zinvol (lees: wel zo’n intelligente gedraging)is. 

Tom Witjes