“De rode knop staat er nu mooi wel op,” wijst Rineke mij op een schilderij waar ik eerder nietsvermoedend langsgelopen was. De schilder, een 15 jarige HB-er, had een week eerder nog de penselen in het rond gesmeten. “Dat mag,” zegt Rineke, “maar hij komt hier niet veel verder mee en die spiegel houd ik hem dan ook voor.” Rineke Derksen is HB specialist en begeleider in haar eigen praktijk Gelukkig HB in Zwolle. Na ooit een training Habits of Mind bij ons te hebben gevolgd, is het contact gebleven. Voor veldonderzoek ten behoeven van de ontwikkeling van een HoM tool, ging ik weer eens langs in Zwolle.

Rineke’s aanpak bij de kinderen die ze begeleidt, zie je duidelijk terug in haar communicatie met de schilder. Heel haar houding straalt uit: ik ben er voor je, maar ik ga t niet voor je oplossen. En weglopen van je probleem? Dat kun je proberen, maar de volgende keer zet ik hetzelfde probleem weer voor je neus. Art Costa zal trots zijn: “Stop doing it for them.”

Klunselkaarten

De schilder was gefrustreerd geraakt tijdens zijn werk. Hij kreeg het maar niet zoals hij het wilde en de spanning bouwde op. Met penselensmijterij als gevolg. “In die overweldigende emotie kan ik niks, deze zal eerst moeten zakken. Als de tijd rijp is, pak ik de klunselkaarten erbij.” De door Rineke zelf ontwikkelde klunselkaarten zijn bedoeld om in gesprek te komen over wat er nou werkelijk speelt en waar het kind zich in zal moeten trainen. In zo’n gesprek stuiten ze vaak op te ontwikkelen executieve functies en/of Habits of Mind. In dit geval herkende de schilder zijn te trainen HoM vrij snel: Managen van impulsiviteit.

Just in time

De aanpak van Rineke zou je kunnen bestempelen als Just in time. Deze biedt, in tegenstelling tot een just-in-case aanpak, de gebruiker pas de taal, strategieën, kennis en tools, op het moment dat het nodig is. Het is vroeg genoeg om dit pas aan te reiken als een kind daadwerkelijk voor een probleem staat waar het zonder de HoM niet verder mee kan, zo vindt Rineke. Inmiddels heeft ze al een heel scala aan activiteiten en spellen verzameld om executieve functie of/en HoM te herkennen, te oefenen en in te slijpen. Het benoemen vindt Rineke niet zo belangrijk: “Benoemen is alleen maar theorie. Het gaat mij erom dat ze het gaan doen.” Zo haalt Rineke bij het verkennen van Managen van impulsiviteit drie rode knoppen tevoorschijn. Het zijn van die knoppen waar je wel op moet drukken. Een activiteit hieromheen is zo verzonnen en een metafoor voor deze habit is geboren. De rode knop op het schilderij was dus de herinnering voor de schilder om, bij gevoel van frustratie, een alternatieve routine in gang te zetten dan die van penselen gooien.

Het leerproces gaat op en af

“Het kind zelf laten reflecteren? Dat doen we niet”, zegt Rineke. “Voor het kind is het geen issue meer. Het concept is geleerd. Ik kan me hier in het vervolg uit redden. We geven kinderen wel terug wat we gezien hebben en benoemen de successen.” Zo gaat het leerproces op en af. Iets is gelukt en daarna loop je wel weer tegen andere problemen aan. Dat hoort erbij, een proces van een leven lang leren en vieren!