Opgelucht stapte ik het trappetje voor de tandartspraktijk af. Mijn tandarts had zojuist vakkundig mijn gebarsten kies gerepareerd. “Die kan er weer tegenaan,” sloot hij het consult. De behandeling stap voor stap hebben gevolgd, heb ik die overtuiging ook.

Hoe anders was het toen de kies barstte en er een stukje van afbrak? Er was verslagenheid en vervolgens berusting; ik was overtuigd: dit komt niet meer goed, van deze kies moet ik afscheid nemen.  

Doemdenken

Het doemdenken had me te pakken. De tegenslag die mij opgeworpen werd, werd bijna automatisch tot het meest extreme, zwartste scenario gevormd. Herken je dat?  Zo kon een leerling van mij de gedachte niet loslaten dat onze technieklessen nooit meer door zouden gaan vanwege problemen met de riolering en denkt mijn vrouw dat het nooit meer goed komt met de blessure die ze nu al tijden heeft. De woorden: nooit, altijd, iedereen, alles, zouden ons alert moeten maken voor het fenomeen doemdenken. 

De opener van het probleem, de sleutel tot succes

De cruciale Habit of Mind is denken over denken. In dit geval wellicht denken over doemdenken. Metacognitie, denken over denken is vanaf een balkonnetje naar je eigen denken kijken. Vanaf daar herken je wellicht al snel patronen die helpend of niet-helpend zijn. Een simpel hulpmiddel kan je helpen om te schalen hoe reëel jouw doemscenario is: gebruik een procentenstrook. 

Doemdenken, helemaal rechts, is, wanneer je het rationeel bekijkt, niet zo realistisch. De kans dat jouw situatie zich elders in het continuüm tussen het zonnetje en het donderwolkje bevindt, is vele malen groter. In mijn geval was het zeker geen zonnetje, de kies was toch echt gebarsten, maar hoe ver het daadwerkelijk richting donderwolkje zat, moest toch echt de expert bepalen. Tijdens het, te lang uitgestelde bezoek(er was toch niks meer aan te doen had ik samen met mijn doemdenken besloten), bleek mijn probleem inderdaad lang niet zo dramatisch en werd er een plan gemaakt. In de tandartsstoel besefte ik hoe ik door mijn doemdenken in de greep was gehouden. In de tandartsstoel bedacht ik me ook dat dit een probleem was waarvan de oplossing niet direct zichtbaar was en ik doemdenken nog niet als aanwijzing heb herkend om beter te denken. Toch ben ik wel een stukje beter geworden in denken over denken en heb ik de volgende keer een heel simpel strategie-tje voor een best wel ingewikkeld fenomeen.   

Tom Witjes