Hoe zou jij reageren op de opmerking van een leerling: “Meester ik heb jou nagetekend!” ?

We hebben weer een podcast gemaakt over een interessant moment in een groep 8. Je kunt hieronder beluisteren hoe Tom daarmee omging.

Of lees de blog hieronder.

“Meester ik heb jou nagetekend!”
een verhaal over de kracht van mentale modellen

In het boek “piek” leggen psycholoog Anders Ericsson en wetenschapsjournalist Robert Pool uit wat er nodig is voor topprestaties. Ze gaan verder dan het punt waar wij doorgaans stoppen en topprestaties toeschrijven aan “talent”. Wat is dan het talent? En wat heeft iemand er voor gedaan? Zijn telkens de vragen die Ericsson en Pool zich stellen. Daarin komen ze op het begrip doelbewuste training. Doelbewuste training kenmerkt zich door:

• duidelijk omschreven specifieke doelen;
• geconcentreerd oefenen;
• commentaar(feedback);
• en eist dat je uit je comfortzone treedt.

Uiteindelijk bezit een toppresteerder, een expert, veel nauwkeuriger en omvangrijkere mentale voorstellingen, dan een beginner. “Een mentale voorstelling is een mentaal model van een voorwerp, een idee, een hoeveelheid informatie of wat dan ook, concreet of abstract, waar onze hersenen mee bezig zijn. Een groot deel van doelbewuste training bestaat uit het ontwikkelen van steeds efficiëntere mentale modellen die bij iedere activiteit die getraind wordt, bruikbaar zijn.”(Piek, Ericsson/Pool)

Het talent dat ik tegenkwam was een “tekentalent”. “Meester ik heb jou nagetekend!” riep ze enthousiast. Hier kun je als (inval)leerkracht natuurlijk verschillend op reageren. Vele factoren weeg je in een splitsecond af: Wat is de sfeer in de klas op dat moment? Hoe goed ken ik ze? Welke leerling komt er mee..? Ik besloot het meisje bij me te roepen om te beoordelen of de tekening bedoeld was om de klas op de kop te zetten of dat ze een serieuze poging tot natekenen had gedaan. Het laatste bleek het geval:

Hoewel ik er geen probleem mee had om de tekening met de klas te delen, besloot ik een experiment aan te gaan. De leerling had inderdaad een kale man met bril en baard getekend maar in hoeverre had ze dat al natekenend gedaan? Welke mentale modellen heeft ze gebruikt? En is dit een voordeel of nadeel?

Ze nam de uitdaging aan om, met een leeg tekenblaadje, in de hal, zonder zicht op de klas, mij nog eens te tekenen. Na een minuut of 10 stond ze weer voor me. Tijd voor de onthulling:

We waren met z’n allen, de tekenaar wellicht het meest, met stomheid geslagen. Ze bleek inderdaad flink gebruik gemaakt te hebben van haar mentale modellen. Waarschijnlijk in eerste instantie ook haar drijfveer om überhaupt mij te gaan tekenen. Haar verbazing was voor mij de insteek om het werk van commentaar te voorzien en wat tips te geven tot doelgericht oefenen en dus verbeteren. “Kijk eens naar hoe je de kleding hebt getekend. Waarschijnlijk teken je iedereen met hetzelfde outfit! Probeer in je volgende tekening van een persoon dit anders te doen. Kijk goed wat iemand aan heeft en teken dit zo precies mogelijk na.” ( een voorbeeld van duidelijk omschreven specifieke doelen) “Je hebt goed gekeken naar de vorm van mij hoofd. Deze is inderdaad meer ovaal dan rond. Kijk ook waar de vorm van het hoofd afwijkt van de standaardvorm.” (een voorbeeld van commentaar, feedback/uit comfortzone)

Sterke mentale modellen werken als een automatische piloot. Je brein heeft een cognitief budget dus kun je er maar beter zuinig op zijn! Tafels van vermenigvuldigingen geautomatiseerd hebben, is dus aan te bevelen! Maar je ziet in dit voorbeeld hoe mentale modellen ook ontwikkeling in de weg zouden kunnen staan. Zeker als deze leerling na de eerste poging was overladen met complimenten. Hoe zou dit in andere vakgebieden zijn waar denkprocessen/mentale modellen onzichtbaar blijven….?

Ericsson en Pool gunnen alle leerlingen de ervaring door middel van doelgerichte training in een bepaald gebied (domein specifiek!) sterke mentale modellen te ontwikkelen: “Dit helpt hen om te begrijpen wat nodig is om te slagen, niet alleen op dat ene gebied maar ook op andere terreinen.” Oftewel, openstaan voor continu leren.

Tom Witjes

Wellicht herken je de aanpak van Ron Berger uit het filmpje Austin’s Butterfly